بدهی فنی

اولین بار وقتی داشتم با یادگیری چابک و اسکرام سروکله می‌زدم، با مفهوم بدهی فنی یاTechnical Debt  برخورد کردم. مفهومی کاملا ملموس و عینی از پیامدهای «سمبل کردن» کارها!

وقتی دقت و کیفیت را فدای سرعت می‌کنیم، احتمالا در آینده نزدیک یا دور با هزینه‌های بیشتر مواجه و ناچار به جبران آنها می‌شویم. بدهی فنی چیزی شبیه به سرمایه‌گذاری معکوس یا همان مقروض شدن است.

در علم اقتصاد، مقصود از سرمایه‌گذاری، موکول کردن استفاده از یک دارایی به آینده، به امید به دست آوردن منافع، مطلوبیت و یا ارزش بیشتر در آینده است. به بیان دیگر با به تعویق انداختن مصرف منابع در اختیار، امیدواریم در آینده‌ای نزدیک یا دور، دستاورها و مطلوبیت بیشتری کسب کنیم.

بدهی فنی را می‌توان کاملا در نقطه مقابل سرمایه‌گذاری دانست. برای به دست آوردن مطلوبیت ظاهری زود هنگام که می‌تواند سرعت زیاد در تحویل محصول یا خدمت باشد، می‌پذیریم در آینده هزینه بیشتری را متحمل شویم یا مجبور به صرف منابع بیشتری شویم و یا مطلوبیت‌های آتی محتمل مانند اعتبار، برند یا رضایت مشتری را از دست بدهیم.

بدهی فنی مختص رویکرد چابک، صنعت فناوری اطلاعات یا توسعه نرم‌افزار نیست. در پروژه‌هایی که با رویکردهای متعارف یا آبشاری، برنامه‌ریزی، سازماندهی و اجرا می‌شوند هم مصادیق مختلفی را می‌توان برای بدهی فنی برشمرد:

• کارهای نیمه‌تمام – این گروه از کارها در مقاطعی پیشرفت‌های ظاهری در پروژه را در پی دارند اما نیمه کاره رها شدن و آغاز مجدد فعالیت‌ها در آینده، مصرف منابع و هزینه بیشتر را در پی دارد (در دوره متوقف بودن نیز بخشی از منابع بلوکه شده‌اند، که خود عامل افزایش قیمت واحد کالا یا خدمت می‌شود).

شایان ذکر است در مقیاس بزرگ و در سطح کشورها، طرح‌ها و پروژه‌های نیمه‌تمام / ناتمام یکی از عوامل افزایش هزینه‌ها در سطحی کلی اقتصاد هستند.

• کارهای خارج از ترتیب (Out of Sequence) – این گروه از کارها کوتاه مدت می‌توانند برخی پیشرفت‌های ظاهری از طریق افزایش درصد پیشرفت پروژه را در پی‌دارند، اما ریسک‌های جدی را نیز برای پروژه در پی دارند (دوباره‌کاری، عدم یکپارچگی، عدم سازگای اجزا و مانند آنها).
• کیفیت نازل در فرآیندها و محصول – استفاده از بدهی فنی می‌تواند مشخصا تحویل زودهنگام، پیشرفت ظاهری و اتمام پیش از هنگام را در پی داشته باشد، اما در بلند مدت می‌تواند هزینه‌های کیفیت را به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش دهد.

دلایل بدهی فنی

دلایل متعددی برای می‌تواند برشمرد، از جمله موارد زیر (و نه محدود به آنها):

• تعریف ناکافی از چشم‌انداز محصول، پروژه، کار یا سازمان
• فشار کسب و کاری و تلاش برای عرضه زود هنگام
• تصمیم‌گیری بدون توجه به پیامدهای تصمیم
• در هم تنیدگی اجزا
• عدم کنترل کیفیت محصول
• پرش از مستندسازی به موقع
• رهبری ضعیف تیم‌های فنی
• تغییرات دیرهنگام در الزامات یا دامنه کارها

توسعه مفهوم بدهی فنی به بدهی مدیریتی

بن هاروویتز در کتاب خود، «سختی کارهای سخت»، این‌گونه می‌نویسد:

مفهوم مشابه کم‌تر شناخته شده‌ای نیز وجود دارد، که اسمش را بدهی مدیریتی می‌گذارم.

بدهی مدیریتی نیز همانند بدهی فنی وقتی اتفاق می‌افتد که تصمیم مدیریتی مصلحتی کوتاه مدتی را اتخاذ می‌کنید که پیامدهای گزاف و بلند مدت دارد. این مصالحه نیز مانند بدهی فنی گاهی توجیه‌پذیر است، اما اغلب اوقات این‌گونه نیست. مهم‌تر این‌که، اگر بدهی مدیریتی بالا بیاورید اما آن را در ستون بدهی‌ها به حساب نیاورید، بالاخره روزی دچار ورشکستگی مدیریتی خواهید شد.

انواع بدهی مدیریتی نیز همانند انواع بدهی فنی، بیشتر از آن هستند که بتوان همه را با جزییات بان کرد، اما چند مثال برجسته هستند که می‌توانند به توضیح این مفهوم کمک کنند، از جمله موارد زیر:

• دو پادشاه در یک اقلیم
• ارایه جبران جدمات بیش از حد به یک کارمند – به خاطر آن‌که پیشنهاد کاری دیگری دارد.
• نبود فرآیندی برای مدیریت عملکرد و دریافت بازخورد.

توضیح:

کتاب «سختی کارهای سخت» توسط انتشارات آریانا قلم منتشر شده‌است.

سختی کارهای سخت