تکه‌هایی از یک کتاب – چهار هزار هفته (بخش ششم)

آنچه در ادامه می‌آید تکه‌هایی از کتاب «چهار هزار هفته – مدیریت زمان برای انسان فانی» است، که توسط «اولیور برگمن» نوشته شده و نسخه فارسی آن با ترجمه «میثم همدمی» توسط «نشر نوین» منتشر شده‌است.

• ما زمان را کالایی قلمداد می‌کنیم که باید تا حد امکان به خوبی مصرف شود به تبع این نگرش رفته‌رفته زمان اوقات فراغت نیز در نگاه‌مان به مجالی برای بهره‌وری بیشتر بدل خواهد شد. در این حالت به نظر می‌رسد لذت بردن از اوقات فراغت به خودی خود که شاید هدف اصلی اوقات فراغت تلقی شود کافی نیست.

• این شرایط سبب شده اند تا تعریفی غریب در باب وقت گذرانی «خوب» و برعکس هدر دادن وقت به ما به ارث برسد. بر اساس این تعریف هر کاری که نتواند پدید آیی نوعی ارزش برای آینده را به دنبال داشته باشد، بطالت محض به حساب می‌آید. تنها آن شکل از استراحتی مجاز است که در خدمت نیرو بخشی برای کار یا احتمالاً اشکال دیگری از پیشرفت شخصی قرار داشته باشد. بدین ترتیب است که لذت بردن در لحظه استراحت، بدون در نظر گرفتن مزایای احتمالی آتی آن دشوار می‌شود، زیرا آن استراحتی که هیچ‌گونه ارزش ابزاری ندارد حسی از بیهودگی بر می‌انگیزد.

• باید از صرف تک‌تک ساعات آن برای رشد شخصی دست بردارید. از این منظر بطالت نه تنها عملی قابل اغماض، که عملاً نوعی وظیفه محسوب می‌شود.

• در اینجا باید با حقیقتی راجع به استراحت روبه رو شویم که به ندرت مورد توجه قرار می‌گیرد و آن این‌که ما صرفاً قربانیان نظامی اقتصادی نیستیم که مجال هرگونه وقت گذرانی شخصی را از ما سلب می‌کند خود ما هم از آن دست افرادی هستیم که قصدی برای استراحت کردن ندارند؛ هرگونه وقفه‌ای که در کارهای‌مان پیش می‌آید، برای‌مان بی‌اندازه ناخوشایند است و وقتی هم که حس می‌کنیم به اندازه کافی بهره‌وری نداریم پریشان می‌شویم

• استیل به خاطر عادات‌کاری «سرسختانه» خود، به شکلی گسترده مورد تحسین قرار گرفته است. قطعاً بیراه نیست اگر این سبک کاری اشتیاق شدید به استفاده هر چه بهتر از زمان را نشانه‌ای مبنی بر وجود یک مشکل جدی بدانیم.

• روان شناسان اجتماعی این شکل از ناتوانی را بیزاری از بطالت» نام نهاده‌اند. این اصطلاح موجب می‌شود این مشکل شبیه بسیاری از ضعف‌های رفتاری جزئی دیگر به نظر بیاید.

• استراحت به خاطر استراحت، لذت بردن از یک ساعت تنبلی به خاطر خود آن تنبلی در وهله نخست مستلزم آن است که ما بپذیریم زندگی همین است که هست. بپذیریم که روزها به سوی آینده‌ای توام با شادمانی همیشگی به پیش نخواهند رفت و بدانیم اتخاذ چنین پیش فرضی به گونه‌ای نظام‌مند ۴ هزار هفته ما را از ارزش تهی می‌سازد.

• جان گری فیلسوف انگلیسی می نویسد: «هیچ چیزی در عصر کنونی بیگانه تر از بطالت نیست» و ادامه می‌دهد: «چگونه می‌توان در بازه‌ای از زمان تفریح کرد وقتی تنها آن اموری معنا دارند که به کار یا هدف دیگری منتهی می شوند؟» در چنین عصری قطعاً توقف با هدف استراحت کردن برخلاف آماده شدن برای شرکت در مسابقه دوی استقامت یا انجام دادن مراقبه‌ای عزلت‌نشینانه برای کسب بصیرتی معنوی در آغاز به جای پدید آوردن حس شادمانی، میزانی از احساسات ناخوشایند را خواهد برانگیخت. اما این احساسات ناخوشایند را نباید علامتی مبنی بر لزوم گریز از استراحت قلمداد کرد برعکس چنین احساساتی نشانه‌هایی هستند که می‌گویند حتماً باید استراحت کنید.

• پیاده‌روی برون‌شهری، همچون گوش دادن به ترانه مورد علاقه یا ملاقات و گپ و گفت عصرگاهی با دوستان، نمونه خوبی از همان فعالیت‌هایی هستند که کییران ستیا، فیلسوف، آنها را فعالیت‌های بی‌هدف می‌نامد. ارزش این فعالیت‌ها از غایت یا هدف نهایی‌شان ناشی نمی‌شود. قاعدتاً هدف شما به پایان رساندن پیاده‌‌روی نیست؛ در ضمن احتمالاً هرگز به نقطه‌ای از زندگی‌تان نخواهید رسید که بتوانید بگویید تا آن هنگام همه پیاده‌روی‌های مورد نظرتان را انجام داده‌اید. به قول سنیا، شما می‌توانید چنین فعالیت‌هایی را متوقف کنید کما این‌که در نهایت از ادامه آنها دست خواهید کشید ولی نمی‌توانید تکمیلشان کنید. این قبیل فعالیت‌ها هیچ پیامدی ندارند که بتوان آنها را دستاورد آن فعالیت و دلیلی برای به سرانجام رساندن‌شان قلمداد کرد؛ بنابراین چنین فعالیت‌هایی تنها به خاطر نفس خودشان انجام می‌شوند: پیاده‌روی به خاطر خودش انجام می‌شود، نه برای دستیابی به هدفی دیگر.

• به نظر می‌رسد به باور بدبین‌ترین فیلسوف تاریخ آرتور شوپنهاور، پوچی این نوع از زندگی پیامد اجتناب‌ناپذیر نحوه کارکرد امیال انسانی باشد. ما روزهای‌مان را صرف پیگیری دستاوردهای متنوعی می‌کنیم که آرزوی دستیابی بدان‌ها را داریم. با این همه برای هر یک از دستاوردهای معین‌مان مثل کسب شغلی دائمی در دانشگاه همواره دو حالت صادق است یا ما هنوز به دستاورد مورد نظرمان نرسیده‌ایم، پس ناراضی هستیم، چون هنوز آنچه را که می‌خواهیم نداریم یا اینکه بدان دست یافته‌ایم، پس باز هم ناراضی هستیم چون دیگر این دستاورد را هدفی نیازمند تلاش نمی‌دانیم.

بنابراین همان‌طور که شوپنهاور در شاهکار خود جهان به مثابه اراده و تصور می‌گوید برای انسان‌ها داشتن «موضوعاتی برای اراده» – کارهایی که مایل‌اند در زندگی انجام‌شان دهند یا اشیایی که داشته باشند – ذاتاً رنج‌آور است.

چرا که آنان وقتی هنوز بدان‌ها دست نیافته‌اند حس بدی و وقتی بدان‌ها دست یافتند، حس بدتری دارند وقتی انسان فاقد موضوعاتی برای اراده باشد از آنجایی که کسب رضایت برای او بسیار آسان می‌شود. پوچی و ملالی ترسناک بر او غلبه می‌کند؛ به عبارتی هستی به باری تحمل ناپذیر بر دوشش تبدیل می‌شود، از این رو همچون آونگی میان رنج و کسالت تاب می‌خورد.

ایده فعالیت بی‌هدف به راهکاری اشاره دارد، که احتمالا شوپنهاور از آن غافل بوده است. این راهکار بدیل تا حدی می‌تواند راه‌حلی نسبی برای نوعی زندگی بیش از حد ابزاری باشد ما می‌توانیم در زندگی روزمره‌مان آن دسته از فعالیت‌هایی را بگنجانیم که تنها به خاطر خودشان انجام می‌شوند و این‌گونه بخشی از زمان‌مان را صرف کارهایی کنیم که تنها هدف ما از اشتغال بدان‌ها انجام دادن خود آن‌هاست.

• بوق‌های بیهوده در ترافیک سنگین نشانه دیگری‌اند مبنی بر این‌که ما آنجایی که باید تمایلی به پذیرش محدودیت‌های‌مان نداریم. آن بوق‌ها نعره‌های خشم‌اند؛ فردی که بوق می‌زند، خشمگین شده است، بدان سبب که قادر نیست جهان اطرافش را با همان سرعتی که مایل است به حرکت وا دارد.

• پژوهش‌های انجام شده بر ترافیک از مدت‌ها پیش نشان داده‌اند که رفتارهای توام با ناشکیبایی حین رانندگی به کاهش سرعت فرد دامن می‌زند.

• حرکت لاک‌پشتی پشت سر خودروی جلویی هنگام چراغ قرمز، عادتی مرسوم در رانندگان بی‌تاب است. همین وضعیت در مورد اغلب تلاش‌های دیگر ما برای تحمیل سرعت بر واقعیت نیز صدق می‌کند؛ برای مثال کار کردن عجولانه موجب می‌شود تا خطاهای بیشتری در حین کارتان مرتکب شوید و بدین ترتیب ناگزیر خواهید بود برای تصحیح خطاهای‌تان بار دیگر کارتان را وارسی کنید یا واداشتن کودک نوپایتان برای سریع تر لباس پوشیدن برای ترک منزل نتیجه ای جز طولانی‌تر شدن فرایند لباس پوشیدن او را در پی نخواهد داشت

• محاسبات آشکار ساخته‌‌اند که چنانچه صفحه نخست وب سایت آمازون یک ثانیه کندتر بارگذاری شود، این شرکت ۱/۶۲ میلیارد دلار از فروش سالانه خود را از دست خواهد داد.

• با آغاز عصر پرشتاب مدرن افراد نه تنها از زمان‌های صرفه‌جویی شده‌شان رضایت ندارند بلکه آنها رفته‌رفته برای سریع‌تر انجام دادن کارهایشان بی‌قراری بیشتری هم نشان می‌دهند.

• هر باری که متوجه می‌شویم دستیابی واقعی به چنین سطحی از کنترل ممکن نیست، احساس ناخشنودی در ما جوانه می‌زند.

• افراد اغلب شکایت می‌کنند که دیگر مجالی برای مطالعه پیدا نمی‌کنند اما همان‌طور که تیم پارکز رمان‌نویس بریتانیایی می‌گوید: به ندرت پیش می‌آید که افراد طی شبانه‌روزشان به معنای واقعی کلمه مجالی نیم ساعته برای مطالعه نیابند. منظور این افراد در واقع این است که وقتی به قطعه کوچکی از زمان دست پیدا می‌کنند و آن را به مطالعه اختصاص می‌دهند، به اندازه‌ای خود را ناشکیبا می‌یابند که نمی‌توانند تسلیم خواندن شوند به قول پارکز مشکل صرفاً این نیست که حواس فرد طی مطالعه پرت می‌شود، خود او هم به این حواس پرتی تمایل دارد.

• همان‌طور که الکل فرد الکلی را سرمست می‌سازد، زندگی پرشتاب نیز هیجانی مست کننده دارد!

• ما معتادان به سرعت هم باید به ته خط برسیم باید تسلیم شویم شما باید بپذیرید که هر کاری ناگزیر برای به سرانجام رسیدن مدت زمان معینی می‌طلبد. باید بپذیرید که نمی‌توانید با سریع‌تر کار کردن اضطراب‌تان را فروبنشانید؛ چرا که وادارسازی واقعیت به پیشروی با همان سرعت مدنظر شما در قلمروی اختیارات‌ شما قرار ندارد.

در صورت تمایل برای تهیه کتاب به لینک زیر مراجعه کنید.

صفحه اصلی