ریشه‌یابی مسایل به کمک ابزار «۵ چرا – ۵Whys»

در کنار اعتبارسنجی مساله، شاید یافتن و درک ریشه یک مساله مهم‌ترین گام‌ها در حل یک مساله باشند. تکنیک ها و ابزارهای متفاوتی برای این ریشه‌یابی وجود دارد که یکی از آنها «۵ چرا یا ۵Whys» است.

این تکنیک که براساس طرح ۵ پرسش «مبتنی بر چرا» به صورت متوالی پایه‌گذاری شده‌است، یادآور کجنکاوی کودکانه برای کنکاش و جستجو در محیط پیرامونی است و کمک می‌کند لایه‌های مختلف و ریشه‌های یک مساله شناسایی شود ور نتیجه بتوان برای راه‌حل احتمالی، اثربخشی بیشتری را متصور شد.

این روش در سال ۱۹۳۰ میلادی و توسط ساکیچی تویودا بر پایه فلسفه «مشاهده» ابداع شده‌است.

با استفاده از تکنیک ۵ چرا می‌توان انتظار داشت:

• علت ریشه‌ای یک مساله بدون استفاده از تحلیل‌های پیچیده، شناسایی شود.
• روابط میان علت‌های ریشه‌ای مساله شفاف شود.

در شرایط زیر انتظار می‌رود اثربخشی این تکنیک بیشتر باشد:

• در مواردی که مسایل و جنبه‌های انسانی اهمیت دارد.
• مسایل چند لایه باشند.

این ابزار اعضای تیم و ذی‌نفعان را به تفکر بیشتر و عمیق‌تر وادار می‌کند و همین تفکر عمیق‌تر آنها را متوجه یک نکته مهم می‌کند: بیشتر از آنچه که تصور می‌کردند، می‌دانند.

اگر مساله دارای ریشه‌های مختلف و چندگانه باشد، لازم است طرح چراها در شاخه‌های مختلف انجام شود.

در استفاده از این ابزار باید به موارد و هشدارهای زیر توجه داشت:

• استفاده مکرر از چرا ممکن است برای برخی ذی‌نفعان آزاردهنده یا کلافه‌کننده باشد باشد.
• باید به لحن و نحوه پرسش توجه شود. قرار نیست طرح پرسش توام با قضاوت یا به چالش کشیدن طرف مقابل باشد (هدف به چالش کشیدن مساله است و نباید به واکنش تدافعی مخاطب منجر شود).
• ۵ چرا می‌تواند نقطه شروع مناسبی باشد، اما مانند هر ابزار مدیریتی دیگری نمی‌توان انتظار داشت که این ابزار «همه‌کاره» باشد و معجزه کند. استفاده از این ابزار باید به‌جا و در کنار سایر ابزارهای مدیریتی باشد.

لینک دانلود تک‌برگ ۵ چرا۱- ۵ چرا