طیف‌های تخصص – کارکنان T شکل و کارکنان V شکل

مفاهیم خبرگی و تبحر در مورد نیروی کار مدرن به طور قابل ملاحظه‌ای تغییر کرده است. همزمان با سرعت فزاینده نوآوری‌ها و ادغام‌های بین رشته‌ای، دیگر متخصصان ستنی با مهارت‌های I شکل (I-Shaped) – افرادی با تخصص‌های عمیق در یک زمینه مشخص – پاسخ‌گوی پویایی و نیازهای سازمان‌های امروز نیستند. از همین‌رو ضروری است مدل‌های دیگر در طیف‌های تخصص از جمله T شکل و V شکل نیر مورد توجه قرار گرفته و مقایسه شوند (T-Shaped و V-Shaped).

۱) کارکنان T شکل – ترکیبی از عمق و گستره

مدل‌های T ترکیبی از مهارت‌ها و توانمندی‌های عمیق در یک حوزه کاری مشخص (بخش عمودی T) و توانایی همکاری با متخصصان سایر زمینه‌ها به واسطه اطلاع از زمینه و حوزه فعالیت‌ آنهاست (بخش افقی T) که در نهایت به‌کارگیری موثرتر مهارت‌ها و توانمندی‌های عمیق را در پی‌خواهد داشت. به طور خلاصه‌ این مدل معرف افرادی است که در یک حوزه خبرگی و تخصص دارند و در عین حال از درک گسترده‌ای از حوزه‌های مرتبط برخوردار هستند.

مزایای کارکنان T شکل برای سازمان

• همکاری بین رشته‌ای – آنها می‌توانند به طور موثر در تیم‌های چند تخصصی کار کنند و در عین حال با شناخت و درک مسایل از منظر همکاران خود (هم‌ تیمی‌ها)، به یکپارچگی تخصص خود و ایشان دست پیدا کنند.
• سازگاری – آنها به واسطه داشتن پایه و زمینه‌ای قوی در یک حوزه در عین اتصال‌های قابل اتکا به حوزه‌های دیگر، می‌توانند خود را با تغییرات سازگار کرده و در صورت ضرورت و نیاز، نقش‌های متفاوتی را در سازمان ایفا کنند.
• نوآوری – ترکیب عمق و گستره می‌تواند راه‌کارهای نوآورانه‌ای را در پی داشته باشد که به طور معمول و با تمرکز محدود حاصل نمی‌شود.

۲) کارکنانV  شکل – گسترش تدریجی تخصص

در سوی دیگر، کارکنان V شکل هستند که به صورت تدریجی مهارت‌ها و دانش خود را گسترش می‌دهند. این گروه از کارکنان کار خود را با عمق دادن به دانش و مهارت‌هایشان در یک حوزه آغاز می‌کنند و در طول زمان و به صورت تدریجی، خبرگی و دانش خود را به زمینه‌های نزدیک و مرتبط توسعه می‌دهند (مهارت‌ها و دانش آنها شکل V را ایجاد می‌کنند یا به بیان دیگر در قالب V قابل مدل‌سازی هستند). این مدل بر اهمیت رشد و توسعه مستمر مهارت‌های افراد در زمینه‌های جدید و در عین‌حال مرتبط، تاکید دارد.

مزایای کارکنان V شکل برای سازمان

• یادگیری مستمر – این گروه از کارکنان یادگیرنده مادام‌العمر هستند و به طور مستمر پایگاه دانش خود را گسترش داده، خود را با پیشرفت‌های فناوری همراه می‌کنند.
• تطبیق‌پذیری – توسعه مهارت‌هایشان باعث می‌شود که برای مشارکت در پروژه‌ها و نقش‌های گوناگون منعطف و توانمند باشند.
• پتانسیل رهبری – گسترش پایگاه دانش این گروه از افراد آنها را با بینش‌های مورد نیاز برای برنامه‌ریزی و رهبری تجهیز می‌کند.

کدام مدل توسعه و پرورش – با توجه به ماهیت سازمان

هر دو گروه کارکنان V شکل و T شکل می‌توانند برای سازمان ارزش بسیار به ارمغان بیاورند و ممکن است ضرورتی به انتخاب میان این دو مدل برای پرورش و توسعه کارکنان نباشد. به بیان دیگر سازمان‌ها می‌توانند از توانمندی‌های نیروی کار متنوع در هر دو مدل استفاده کنند و از نقاط قوت آنها در نقش‌ها و مواجهه با چالش‌های گوناگون بهره ببرند.

به عنوان مثال کارکنان T شکل ممکن است در نقش‌هایی که مستلزم همکاری‌های متقابل، تعامل و مدیریت پروژه‌هاست، عملکرد بهتری داشته باشند. در حالی که همکاران مدل V برای نقش‌هایی که به بینش استراتژیک و توان رهبری نیاز دارد، مناسب‌تر هستند.

۳) تشویق توسعه براساس هر دو مدل

سازمان‌ها می‌توانند کارکنان خود را به صورت‌های زیر برای توسعه و توانمندی در قالب هر دو مدل تشویق کنند:

• آموزش‌های متقابل (Cross-Training) – ایجاد فرصت یادگیری برای کارکنان در مورد جنبه‌های مختلف کسب و کار سازمان.
• برنامه‌های مربی‌گری –مربیانی از بخش‌های مختلف سازمان را به همکاران اختصاص دهید تا درک و دانش آنها گسترش یابد.
• کار راهه – به کارکنان خود، کار راهه‌ای شفاف پیشنهاد دهید تا ضمن عمق یافتن در زمینه تخصصی‌شان، همزمان دامنه دانش خود را نیز گسترش دهند.
• یادگیری و توسعه – در برنامه‌های آموزشی که پشتیان عمق در یک زمینه تخصصی و همچنین یادگیری گسترده است، سرمایه‌گذاری کنید.

۴) جمع‌بندی

در خاتمه باید توجه داشت که دو مدل T و V برای کارکنان، چارچوبی را برای درک بهتر تخصص‌های گوناگون همکاران ارایه می‌دهد. با شناخت و پرورش این شیوه‌های مختلف دانش و تجربه،‌ سازمان‌ها می‌توانند تیم‌هایی منعطف، نوآور و تطبیق‌پذیر (سازگار) ایجاد کنند که به آنها در مقابله با چالش‌های کسب و کارهای در حال تغییر کمک کند.